اسکیزوفرنی یک اختلال روانی و به نوعی افسردگی جدی است که تأثیر عمیقی بر زندگی فرد و خانواده‌اش دارد. به منظور کمک به افرادی که دارای اسکیزوفرنی هستند در ابتدا باید آشنایی با تعریف درستی از این اختلال روانی، نشانه‌ها و علائم آن داشت.
اسکیزوفرنی چیست؟
اسکیزوفرنی یک اختلال روانی است که روی عملکرد شخصیت و روابط اجتماعی افراد تأثیر می‌گذارد وبا نشانه‌هایی مانند وسواس، انزوا، توهم، وهم، سخن‌گویی بی‌مفهوم، عدم توانایی در حفظ تمرکز و اختلال در احساسات همراه است که در ادامه بیشتر توضیح خواهیم داد. این بیماری به طور معمول در دوران جوانی آغاز می‌شود و بیشتر در آقایان نسبت به خانم‌ها دیده می‌شود. نسبت اسکیزوفرنی در آقایان به زنان حدود 1.4 به 1 است. این نسبت در مطالعات مختلف در سراسر جهان مشاهده شده است و به عنوان یک الگوی جهانی برای این اختلال روانی در نظر گرفته می‌شود. بررسی علائم و نشانه‌های افسردگی یا هر اختلال روانی دیگر بسیار حائیز اهمیت است.
نشانه‌های بارز اسکیزوفرنی
علامت‌های اسکیزوفرنی ممکن است به شکل پیوسته یا ناپیوسته و با شدت متفاوت در طول زمان حضور داشته باشند. برخی از علائم اسکیزوفرنی شامل توهم، عدم توانایی در برقراری ارتباط با دیگران ومشکلات شناختی است.
توهم در اسکیزوفرنی
توهم یکی از نشانه‌های مهم اسکیزوفرنی است که در آن فرد مبتلا به این اختلال روانی، باورهای غلط و نادرستی در مورد خود، دیگران یا جهان دارد. این باورهای نادرست ممکن است شامل تعقیب شدن، ناراحتی‌های خیالی، پیامدهای مهلک، اعتقاد به این که دیگران در حال توطئه برای آسیب رساندن به خود هستند و یا شنیدن صداهایی که برای دیگران وجود ندارد، باشند. توهم می‌تواند به شکل خنثی، مثبت و یا منفی باشد. در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، توهم‌ها ممکن است باورهای غلط و نامعقولی باشند که برای دیگران غیرقابل درک است. برای مثال، فرد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است باور داشته باشد که دارای قدرت خاصی هستند و قادر به مدیریت رویدادهای مهم در جهان هستند، یا باور داشته باشند که دیگران در حال برنامه‌ریزی برای شکست آنها هستند.
- توهم خنثی: شامل باورهای غلط است که به طور کلی خطری برای فرد مبتلا به اسکیزوفرنی ایجاد نمی‌کنند. به عنوان مثال، فرد ممکن است باور داشته باشد که دارای قدرت‌های خاصی است ولی این باور او را در خطر قرار نمی‌دهد.
- توهم مثبت: به باورهای غلط و نادرستی اطلاق می‌شود که باعث تنش، اضطراب و عدم قابلیت تفکر منطقی می‌شود. به عنوان مثال، فرد ممکن است باور داشته باشد که دیگران در حال توطئه برای آسیب رساندن به او هستند یا شخصیت‌های خیالی مثل شیطان و یا خدا به او حمله می‌کنند.
- توهم منفی: شامل باورهای غلطی است که باعث تحلیل شخصیتی، احساس بی‌ارادگی، کاهش تمایل به برقراری روابط اجتماعی و افزایش روحیه فروکشی می‌شود. به عنوان مثال، فرد ممکن است باور داشته باشد که نمی‌تواند با دیگران صحبت کند، یا در جامعه احساس خاصی ندارد و یا کاری از دستش بر نمی‌آید.
عدم توانایی در برقراری ارتباط با دیگران در اسکیزوفرنی
عدم توانایی در برقراری ارتباط با دیگران نیز یکی از نشانه‌های اسکیزوفرنی است. فرد مبتلا به این اختلال ممکن است دچار انزوا و اختلال در روابط اجتماعی شود و کمبود احساس ارتباط با دیگران را تجربه کند. این مشکل ممکن است باعث شود که فرد به شکلی مستقل و تنها زندگی کند و با دیگران ارتباطات کمتری برقرار کند.
تاثیر مشکلات شناختی در افراد دارای اسکیزوفرنی
مشکلات شناختی در اسکیزوفرنی شامل کاهش قدرت تمرکز، کاهش حافظه، کاهش توانایی در حل مسائل و کاهش توانایی در یادگیری است. این مشکلات می‌توانند بر توانایی فرد برای انجام کارهای روزمره و اجتماعی تأثیر بگذارند و باعث محدودیت در عملکرد فرد در زندگی شود. عوامل مختلفی می‌توانند این مشکلات شناختی را در اسکیزوفرنی تحریک کنند، از جمله عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی مانند استرس، سوء مصرف مواد مخدر و داروها، اختلالات خواب و غیره. برای درمان مشکلات شناختی در اسکیزوفرنی، معمولاً از درمان دارویی و روان‌درمانی استفاده می‌شود. درمان دارویی شامل استفاده از داروهایی است که به بهبود عملکرد شناختی و توانایی‌های شناختی فرد کمک می‌کنند. این داروها معمولاً به عنوان “داروهای شناختی” شناخته می‌شوند. روان‌درمانی نیز می‌تواند به عنوان درمان تکمیلی در اسکیزوفرنی مورد استفاده قرار گیرد و شامل تمرین‌های شناختی، تحریک حافظه و تمرین‌های حل مسئله می‌شود
اختلال و انحراف تفکر در فرد مبتلا به اسکیزوفرنی
یکی دیگر از نشانه‌های اسکیزوفرنی اختلال در تفکر است و شامل تغییر در تفکر و تصور فرد می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است دچار انحراف در تفکر و تصور باشند و درک واقعیت را به چالش بکشانند. این انحرافات ممکن است شامل ایده‌آلیسم (تصور خیالی پرداختن به چیزهایی که به واقعیت نمی‌خورند)، پرخاشگری (درک دیگران را به عنوان تهدید و خطر می‌بینند)، ترس و اضطراب نامناسب، و انحراف در تفسیر و درک واقعیت می‌شوند. در بعضی موارد، فرد ممکن است دچار انحراف در تفکر باشد که باعث می‌شود به دنبال خود تکرار کند، احساسات و افکار مبهم و نامفهومی داشته باشد و گاهی اوقات حتی نتواند احساسات خود را به درستی بیان کند
پیش‌بینی اسکیزوفرنی
پیش‌بینی اسکیزوفرنی چالش برانگیز است، زیرا این بیماری در هر فرد به شکل متفاوتی پیشرفت می‌کند. اما، برخی از عوامل خطر که می‌توانند پیش‌بینی شوند عبارتند از:
فاکتور سن در به‌وجود آمدن اسکیزوفرنی
سن یکی از عواملی است که ممکن است در ایجاد اسکیزوفرنی نقش داشته باشد. دقیقاً چگونگی تأثیر سن در ایجاد این اختلال روانی هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما برخی تحقیقات نشان داده‌اند که بیشترین شیوع اسکیزوفرنی در دوران دوم دهه زندگی، به ویژه در سنین 20 تا 30 سالگی رخ می‌دهد. همچنین، مطالعات نشان می‌دهد که در بیشتر موارد، نشانه‌های اسکیزوفرنی پس از سن 45 سالگی کاهش می‌یابد. این موضوع به نوعی نشان می‌دهد که سن می‌تواند به عنوان یکی از عوامل موثر در تأثیر بر روی ایجاد و تغییرات اسکیزوفرنی در طول زمان محسوب شود. به طور کلی، این مسئله که سن چگونه می‌تواند در ایجاد اسکیزوفرنی تأثیرگذار باشد، هنوز به طور کامل مشخص نیست و نیاز به بیشترین تحقیقات در این زمینه وجود دارد. اما مطالعات نشان می‌دهند که شیوع این اختلال روانی در دوران جوانی بیشتر است، و در همین راستا، شناخت دقیق تر از عوامل مختلف موثر بر شیوع و تغییرات این اختلال، می‌تواند به بهترین شناخت فرایند بروز و تغییرات آن کمک کند.
سابقه خانوادگی و ایجاد اسکیزوفرنی در فرد
سابقه خانوادگی و ژنتیک در بروز اسکیزوفرنی نقش مهمی دارد. در واقع، داشتن یک فرد در خانواده که اسکیزوفرنی داشته باشد، احتمال بروز این اختلال را برای افراد دیگری که در خانواده با این فرد زندگی می‌کنند، افزایش می‌دهد. تحقیقات نشان داده‌اند که ژنتیک یکی از عوامل مهم در بروز اسکیزوفرنی است و به نظر می‌رسد که وجود ژن‌های خاص، احتمال ابتلا به این اختلال را افزایش می‌دهد. بررسی‌های ژنتیکی نشان داده‌اند که بیش از 80 درصد افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، یک یا چند ژن خاص را به ارث می‌برند. بنابراین، در کل، سابقه خانوادگی یکی از عواملی است که ممکن است در بروز اسکیزوفرنی نقش داشته باشد. اما لازم به ذکر است که داشتن این سابقه به خودی خود به معنی داشتن اسکیزوفرنی نیست.
عوامل محیطی و بروز اسکیزوفرنی
عوامل محیطی می‌توانند در بروز برخی از اختلالات روانی از جمله اسکیزوفرنی نقش داشته باشند تعدادی از این موارد در ادامه توضیح داده شده‌اند. برخی از عوامل محیطی در ادامه ذکر شده‌اند:
مصرف مواد مخدر
استفاده از مواد مخدر می‌تواند باعث تحریک سیستم عصبی مرکزی شود و باعث افزایش ترشح دوپامین در مغز شود. این مواد مخدر ممکن است باعث افزایش خطر ایجاد اختلالات روانی شوند، از جمله اسکیزوفرنی. هر چند که مصرف مواد مخدر تنها یک عامل در ایجاد اسکیزوفرنی نیست و بیماری به عوامل متعدد دیگری نیز بستگی دارد، اما مصرف مواد مخدر می‌تواند این بیماری را تشدید کند و باعث تعدیل شیمیایی مغز شود.
استرس و اسکیزوفرنی
در واقع، استرس می‌تواند به عنوان یکی از عوامل محیطی شناخته شود که به بروز این اختلال روانی کمک می‌کند. به طور کلی، شرایط استرس‌زا ممکن است باعث تغییرات در سیستم عصبی و مغزی و باعث افزایش سطح هورمون‌های استرس شوند که می‌توانند به بروز اسکیزوفرنی کمک کنند. برخی از عوامل استرس‌زا شامل تجربه رویدادهای زندگی نامطلوب، تجربه استرس شغلی، بیماری و غیره هستند. این تغییرات می‌توانند باعث کاهش عملکرد شناختی و همچنین عملکرد اجتماعی شوند، که دو علامت اساسی اسکیزوفرنی هستند. وجود استرس در زندگی روزمره ما بسیار معمول است، اما در صورتی که استرس به شدت و بدون کنترل باشد، ممکن است به سلامت روحی و جسمی آسیب برساند. برای کاهش استرس، روش‌های مختلفی وجود دارد، که می‌توان به برخی از آنها اشاره کرد:
- ورزش: انجام ورزش‌های روزانه، مانند دویدن، شنا، یوگا و پیلاتس، می‌تواند به کاهش استرس و افزایش روحیه کمک کند.
- مدیتیشن و آرامش بخشی: تمرین مدیتیشن و بهره گیری از روش‌های آرامش بخش مانند تنفس عمیق، تمرینات یوگا و تکنیک‌های تمرکز مثل مدیتیشن
- تغییر در شیوه زندگی: برخی از تغییرات در شیوه زندگی مانند بهبود خواب، تغذیه سالم، اجتناب از مصرف مواد مخدر و الکل، انجام فعالیت‌های سرگرم‌کننده و مفید مانند خواندن کتاب، گوش دادن به موسیقی، گردش در طبیعت و غیره.
- حمایت از روابط اجتماعی: حضور در برنامه‌های اجتماعی، پیوستن به گروه‌های تفریحی و ارتباط با دوستان و خانواده
- مشاوره: در صورتی که استرس به شدت و بدون کنترل باشد، بهتر است به یک مشاور روانشناسی مراجعه کنید. مشاوره می‌تواند به شما کمک کند تا راه‌های موثر برای کاهش استرس را پیدا کنید.
به طور کلی، کاهش استرس به عنوان یک فرایند طولانی‌مدت است و نیاز به تلاش مستمر دارد. با این حال، با انجام تمرینات روزانه و بهره‌گیری از روش‌های مختلف، می‌توان به کاهش استرس و بهبود سلامت روحی و جسمی دست یافت.
اختلالات شخصیتی
فرد با اختلالات شخصیتی مانند اختلال شخصیت گونه‌ای، اختلال شخصیت شیزوئید و اختلال شخصیت خودخواهی، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به اسکیزوفرنی قرار دارند. اختلال شخصیتی به مجموعه‌ای از الگوها و رفتارهای پایدار و بلندمدت یک فرد اطلاق می‌شود که از نظر اجتماعی و روابطی با محیط خود و بقیه افراد، با نرمالیت‌های معمول تفاوت دارد. اختلال شخصیتی ممکن است منجر به مشکلات در روابط، عملکرد شغلی ضعیف و اختلالات در حوزه‌های زندگی مختلف شود.
درمان اسکیزوفرنی
درمان اسکیزوفرنی شامل ترکیبی از درمان دارویی و روان‌درمانی است. درمان دارویی شامل استفاده از داروهای ضدروان‌پریشی و ضدافسردگی است که یکی از بهترین آنها البته به تشخیص متخصص کوئمایند است. برای بهبود علائم اسکیزوفرنی و کاهش علائم جانبی، افسردگی ماژور و اضطراب درمان دارویی مناسب است.
روان‌درمانی نیز می‌تواند به عنوان درمان تکمیلی در اسکیزوفرنی مورد استفاده قرار گیرد. در این روش درمانی، فرد با روان‌شناس ملاقات می‌کند و با استفاده از تکنیک‌هایی مانند روان‌درمانی شناختی-رفتاری، روان‌درمانی تحلیلی و روان‌درمانی فردی، سعی در بهبود علائم اسکیزوفرنی خود دارد.
همچنین، برنامه‌های درمانی اجتماعی می‌تواند به فرد کمک کند تا مهارت‌هایی مانند مدیریت استرس، مدیریت رابطه، مهارت‌های ارتباطی، مهارت‌های شغلی و مهارت‌های روزمره را یاد بگیرد. این برنامه‌ها به فرد کمک می‌کنند تا با مشکلات روزمره بهتر برخورد کند و بهبودی در کیفیت زندگی خود تجربه کند.
لازم به ذکر است از مصرف خودسرانه داروها به شدت خودداری فرمایید و حتما با پزشک متخصص در هر زمینه‌ای جهت بهبود موارد پیش آمده در تماس باشید.
